AHİ

EVRAN

AKTÜEL 

15

Günümüzde Müslüman toplum-

ların yaşadığı yerlerde ibadet 

mekânının genellikle “câmi” keli-

mesiyle ifade edildiği görülmek-

tedir. Halbuki, İslâm öncesi dö-

nemlerde ve İslâm”ın ilk yılların-

da câmi kelimesi, bugünkü anla-

mıyla tedavüldeki bir kelime ol-

madığı gibi Kur’an’da da geçme-

mektedir. Onun yerine Kur’an’da, 

Sünnet’te ve daha önceki kutsal 

kitaplarda ibadet edilen mekân 

“mescit” veya bunun çeşitli diller-

deki karşılığı olan terimler kulla-

nılmıştır.

1

  “Mescid” Arapça’da “dik 

durmak, eğilmek baş eğmek, alnı 

yere koymak” gibi manalara ge-

len “scd” kökünden türeyen ism-i 

mekândır.

2

  Çoğulu “mesâcid”dir.  

“Secde edilen yer”

3

, “mabed-i 

müslimîn 

ve 

ibâdetgâh-ı 

mü’minîn”

4

  anlamlarına gelmek-

tedir. Zeccâci’nin ifadesine göre 

ibâdet edilen her yer mescittir.

5

  

Mescid Kur’an-ı Kerîm’de tekil

6

, 

çoğul

7

  ve isim tamlaması

8

  ola-

rak yirmi altı yerde geçmekte-

dir. Kur’an-ı Kerîm’den öğrendi-

ğimize göre

9

  “mescid” kelimesi 

İslâmiyetten evvel değişik dinler-

de de kullanılmıştır.

10

 

Secde edilen yer anlamına gelen 

“mescid”, “câmi”nin de ismidir.

11

  

Câmi Arapça’da “parçaları bir ara-

ya toplamak, bir şeyin bir kısmı-

nı diğer kısmına katmak, uzlaş-

tırmak, barıştırmak bir işe azmet-

mek ve elbise giymek” manala-

rına gelen “cma” kökünden ismi 

fâildir.

12

  Çoğulu “cevâmi’” şek-

linde gelir ve “toplayan bir ara-

ya getiren mânasını da ifade 

eder.

13

  İslam’ın ilk dönemlerin-

de namaz kılmak amacıyla yapıl-

mış minberli, minbersiz, büyük, 

küçük bütün mâbetler mescit is-

miyle anılırken, bayram ve cena-

ze namazları gibi belirli ibadetler 

için ayrıca inşa edilen veya geçi-

ci ibadet yeri olarak düzenlenen 

mekânlara ise Musallâ deniliyor-

du.

14

  Yine ilk zamanlarda şehir-

lerde sadece bir mescitte Cuma 

namazı kılınıyor ve bu mescit, 

şehirdeki diğer mescitlerden el-

Mescidü’l-Câmi şeklinde ayrı bir 

isimle anılıyordu. Şehir merkez-

lerindeki bu büyük ana mescitle-

re değişik zaman ve coğrafyala-

ra göre Mescid-i Cuma, Ulu Câmi, 

Câmiü’l-Kebir, Büyük Câmi, Orta 

Câmi ve Merkez Câmi gibi isimler 

verilmiştir.

15

 

İslâm dininde en önemli ibadet-

lerin başında namaz ibadeti ge-

lir. Namaz günde beş vakit kılın-

ması farz olan bir ibadettir

16

  ve 

cemaatle kılınan namazın seva-

bı yirmi yedi derece daha faz-

ladır.

17

  Böylece İslâm’da namaz 

ibadetinin topluca kılınmasının 

teşvik edilmesi, cuma

18

  ve bay-

ram namazlarının

19

  ise cemaat-

le edâ edilmesinin zarûreti câmi 

mimarîsinin ortaya çıkmasına se-

bep olmuştur.

20

 Yeryüzündeki ilk 

mâbedin Mekke’deki Kâbe oldu-

ğunu Kur’ân-ı Kerîm’den öğren-

mekteyiz.

21

 İslâm tarihinde ise ilk 

mescidin, Ammar bin Yasir ile Hz. 

Ebû Bekir’in Mekke’deki evlerin-

de inşâ ettirdikleri mescitler oldu-

ğunu bazı kaynaklar belirtmek-

tedir.

22

 Ancak, bu mescitler, Hz. 

Peygamber’in hicret esnâsında 

dinlendiği Kuba’daki Kuba Mesci-

di

23

, Ranûna Vadisi’nde Cuma na-

Mescid-i Nebevî