Page 33

Hizmet Kalite Standartları gereği has-

tanelerde planlama yapmak ve faali-

yetlerde bulunmak amacıyla AİK Ekip-

leri oluşturulmuştur. Türkiye Sağlık İs-

tatistikleri Yıllığı 2013 verilerine göre,

2013 yılındaki ilaç tüketimi bir önceki

yıla kıyasla %1.2 artış göstermiş olup

toplam tüketim miktarı 1 milyar 912

milyon 200 bin kutuya çıkmıştır. Kişi

başı ilaç tüketimi ise ortalama 24.9 ku-

tuyu bulmuştur. Ayrıca bu yıllıkta ülke-

mizde en fazla tüketilen ilaç grupları-

nın sindirim sistemi, enfeksiyona karşı

kullanılan antienfektifler, solunum, si-

nir ve kas-iskelet sistemi ilaçları oldu-

ğu da belirtilmiştir. Konu ile ilgili ola-

rak ülkemizin “AİK Ulusal Eylem Planı

2014-2017” kapsamında kanıta daya-

lı güvenilir bir kaynak olarak “Türkiye

AİK Bülteni” hazırlanmıştır. Bülten, bu

kapsamda yayın yapan ve Uluslararası

İlaç Bültenleri Topluluğu’na (Internati-

onal Society of Drug Bulletins) üye ba-

ğımsız ilaç bültenlerini kendisine ör-

nek olarak almaktadır. Türkiye İlaç ve

Tıbbi Cihaz Kurumu AİK ve İlaç Teda-

rik Yönetimi Dairesi tarafından hazırla-

nan ve üçüncü sayısı çıkartılan Türki-

ye AİK Bülteni Ekim 2014’den itibaren

her ay yayınlanmaktadır.

Akılcı ilaç kullanımında bireylere ve

topluma düşen en önemli sorumluluk

akılcı tüketimdir. Her konuda oldu-

ğu gibi AİK konusunda da riskli olan

gruplar bulunmaktadır. Bunlar hami-

lelik ve emzirme dönemindeki kadın-

lar, çocuklar, böbrek ve karaciğer yet-

mezliği olan hastalar, kronik hastalı-

ğı, ilaç/besin alerjisi öyküsü olanlar ve

yaşlılar şeklinde sıralanmaktadır. Top-

lumdaki tüm bireylerin AİK konusun-

da bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Ancak riskli gruplara verilecek olan

akılcı tüketime ilişkin eğitimler diğer

bireylere verilecek olan eğitimlere

göre daha öncelik arz etmektedir.

Akılcı olmayan ilaç kullanımının eği-

tim eksikliğinden başlayarak sosyo-

kültürel, ekonomik, yönetsel ve dü-

zenleyici mekanizmalardan kaynakla-

nan birçok nedeni vardır. Bu neden-

lerin çoğu birbirini etkilemekte ve

sorunu daha da karmaşık hale getir-

mektedir. Akılcı ilaç kullanımında he-

kim, eczacı, hemşire ve hastadan olu-

şan bir ekipten söz etmek mümkün-

dür. Her geçen gün artan ilaç tüketimi

ve savurganlığı nedeni ile tüm hekim,

hemşire ve eczacıların bu konuda ge-

rekli duyarlılığı göstermesi doğal bir

görevdir. Günümüzde az gelişmiş ül-

kelerde, bireyin hastalığının öncelikli

olarak teşhisi yerine şikâyetlerinin gi-

derilmesini temel alan bir yaklaşım,

özellikle yoğun hasta trafiği içerisin-

de çoğu zaman gündeme gelmekte-

dir. Bunun yanı sıra hastaların hekim-

den ilaç yazma beklentisi artmış du-

rumdadır. Hekimlerin ilaç yazmama

gibi bir seçenekleri ya çok azdır ya

da yoktur. Ülkemizde tıbbi ve teknik

olanakların sınırlılığı hekimler açısın-

dan ilacın sadece tedavi etmede değil

tanı koymada da bir yardımcı faktör

olmasını sağlamaktadır. Aynı zaman-

da pahalı olan ilaçların daha iyi oldu-

ğu, marka tutkunluğu, çok sayıda ila-

cın kullanılması, toplumun bu konu-

daki bilinç ve eğitim seviyesine bağlı

olarak da yaygınlık kazanmaktadır. Bu

konuda tüketicinin ilaçla ilgili istemle-

rini değiştirmeyi teşvik ve uyumu art-

tırmak için topluma sağlık eğitimi ver-

mek gerekmektedir. Ekipte bulunun

üyelerin bu konudaki bilgi, beceri ve

duyarlılıkları var olan ve olası sorun-

ların önlenmesinde etkilidir. Hastası-

nın durumunu ayrıntılı bir şekilde in-

celeyip tanısını koyduktan sonra mev-

cut ilaçlar arasından en uygununu se-

çip buna göre reçete yazacak olan so-

rumlu kişi hekimdir. Reçeteli ya da re-

çetesiz satılan bir ilacı almak için ecza-

neye gelen hastanın bilgilendirilmesi

açısından en kolaydan danışabileceği

kişi ise ilaç uzmanı eczacıdır. Hastane-

de ilaç kullanımına yönelik olarak has-

taya verilen bilginin pekiştirilmesin-

de, tedavi ekibinin vazgeçilmezi olan

hemşirelere de önemli görevler düş-

mektedir. Hemşirelerden hekim iste-

mindeki veya reçetedeki ilaçları doğru

yorumlamaları, verdikleri ilaç/ları ka-

yıt etmeleri ve hastanın ilaca tepkisi-

ni izlemeleri beklenmektedir. İlaçların

hazırlanması ve uygulanmasında has-

tanın güvenliğinin sağlanması esastır.

Bu nedenle hemşirenin ilaçları uygu-

lama becerisinin yanında ilaçlar hak-

kında yeterli bilgisinin de olması ge-

rekir. Hemşire ilacı vermeden önce ila-

cın etkisini bilmelidir. Bu yolla reçete

veya istemdeki yanlışlıkları fark edip

hekimle birlikte gerekli düzeltmeleri

yapabilir. Hemşirenin ilacın beklenen

farmakolojik etkisini, olası yan etkisi-

ni, uygulamada dikkat edilmesi ge-

reken durumları bilmesinin yanı sıra

ilaç-hastalık, ilaç-ilaç ve ilaç-besin et-

kileşimleri konusunda da bilgi sahibi

olması gerekir. Sonuç olarak hekim-

lerden, eczacılardan ve hemşirelerden

gerek mezuniyet öncesi gerekse me-

zuniyet sonrası dönemlerde AİK ilke-

lerini ve bu konuda kendilerine düşen

rolleri bilerek görevlerini yerine getir-

meleri beklenir.

Akılcı ilaç kullanımının sağlanması ko-

nusunda farkındalığın oluşturulma-

sı ve toplum bilincinin artırılmasın-

da hekim, eczacı ve hemşirenin yanı

sıra hasta/hasta yakını, diğer sağlık

personeli, sektör, düzenleyici otorite,

meslek örgütleri ve medya gibi diğer

grupların da sorumluluk sahibi taraf-

lar olduğu unutulmamalıdır.

Kaynaklar

--World Health Organization (1987). The rational use of drugs: report of Conference of Experts Nairobi, Geneva, http://who.int/en/.

--Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (2014). Akılcı İlaç Kullanımı http://www.akilciilac. gov.tr/.

-- Atasever İ (2013). İlaç piyasası özellikleri ve yapısı. Namık Kemal Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ.

--T.C. Sağlık Bakanlığı (2013). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü. http://ekutuphane.sagem.gov.tr/

kitaplar/t.c._saglik_bakanligi_saglik_istatistikleri _yilligi_2013.Pdf.

--- Köse G, Subaşı U, Hatipoğlu S, Lenk H, Gönül E (2012). The importance of “patient nurse-physician-pharmacist” collaboration on

drug administrations. Marmara Pharmaceutical Journal 2012; 16(2): 115-119.

AHİ

EVRAN

AKTÜEL