Bilişim teknolojisinin yenilikle-

riyle yaşantımızda birtakım kök-

lü değişiklikler olurken, son za-

manlarda dilimiz de bu teknolo-

jiden etkilenmeye başladı. Özel-

likle bilgisayarın ve genel ağın 

(internet) yaygınlaşması, akıllı 

telefonlar sayesinde sosyal med-

ya (facebook, messenger, twit-

ter, instagram, whatsapp, tan-

go, viber, skype, swarm, line vd.) 

kullanımındaki gözle görülen ar-

tış ile birlikte daha önce hiç karşı-

laşmadığımız sözler, terimler de 

dilimizde kullanılmaya başlandı. 

Bunun en önemli nedenlerinden 

biri, bizim bilişim teknolojisin-

de üreten değil, tüketen bir top-

lum oluşumuzdur. Her bilim dalı-

nın kendine özgü terimleri vardır 

ve bu terimler daha çok o alan-

da uğraş veren kimseleri ilgilen-

dirir. Ancak, bilişim teknolojisi-

nin diğer teknolojilerden ayrılan 

bir yanı vardır: Bilişim teknoloji-

si, toplumun her kesiminden in-

sanı ilgilendirmektedir. Durum 

böyle olunca da bilişim teknolo-

jisinin terimleri, diğer teknik te-

rimlerden daha çabuk bir şekilde 

dile yerleşmektedir. Bunun en iş-

lek ve canlı örneği sosyal medya-

da görülmektedir. 

Terim; bir bilim, sanat, mes-

lek dalıyla veya bir konu ile ilgi-

li bir kavramı karşılayan kelime-

dir. Eskiden terim, “ıstılah” adıy-

la adlandırılırdı. “Çeşitli bilim dal-

larının, sanat ve meslek kolları-

nın özel kelimeleri olarak tanım-

ladığımız terim sözü, Lâtince ‘sı-

nır, son’ anlamına gelen termi-

nus kelimesine benzetilerek der-

lemek fiilinin eski şekli olan ter-

mek fiilinden -im eki getirilerek 

türetilmiştir. Türk Cumhuriyet-

lerinde ise, bu terim Rusçadaki 

biçimiyle termin olarak kullanıl-

maktadır.” (Zülfikar 1991: 20).

Her teknik alanın olduğu gibi 

bilişim dünyasının da kendine 

özgü terimleri vardır. Fakat Türk-

çe açısından baktığımızda, bili-

şim alanında diğer alanlara naza-

ran farklı bir husus söz konusu-

dur. Bu farklılık da, bilişim dünya-

sında kullanılan terimlerin daha 

çok yabancı kaynaklı kelimeler-

den oluşmasıdır. Ayrıca bilişim 

teknolojisi, toplumun hemen 

hemen her kesimi tarafından 

kullanılmakta ve bu alanın terim-

leri daha geniş bir yayılma alanı-

na sahip olmaktadır. Bu sebep-

le bilişim dünyasında ve özellik-

le genel ağda, sosyal medyada 

hemen her gün yeni bir terim-

le karşılaşmak mümkündür. Bu 

karşılaşılan terimleri olduğu gibi 

kabul etmek yerine bunların dil-

deki karşılıkları kullanılmalı, eğer 

dilde karşılığı yoksa bu kelimele-

ri karşılayacak yeni terimler türe-

tilmelidir. Fakat şunu da belirt-

mek gerekir ki, böyle geniş bir 

yayılma alanı bulan bilişim tek-

nolojisine terim türetmek olduk-

ça zor ve çaba gerektiren bir iştir. 

Sözgelimi dijital fotoğraf maki-

nesi veya kameralı bir cep telefo-

nu ile çekilen fotoğraf türü olan 

“selfie” sözcüğüne karşılık olarak 

türetilen “özçekim” sözcüğü, kul-

lanımı yaygınlaştıkça dilde daha 

da benimsenecek ve Türkçeye 

yerleşecektir. Nitekim Türk Dil 

Kurumu da geçtiğimiz aylarda 

“selfie”ye karşılık “özçekim” söz-

cüğünü kabul etmiştir. 

Biz bu yazımızda sosyal medya 

ile birlikte genel ağın ve sanal 

ortamın kelime dünyasına Türk-

çe açısından yaklaşarak bilişim 

dünyasının dilini kelime dünyası 

açısından gözler önüne sermeye 

çalışacağız. 

Sosyal Medya ve Genel 

Ağın Kelime Dünyası

Gözlemlediğimiz kadarıyla Türk-

çe içerikli genel ağ sayfalarının 

büyük bir bölümünde gereğin-

den fazla yabancı kökenli keli-

me ve terim kullanılmaktadır. Bu 

da dil kirlenmesi gibi birtakım 

olumsuz sonuçları beraberinde 

getirmektedir. 

Şu anda yeryüzünde konuşul-

makta olan bütün diller, başka 

bir dilden kelime almıştır veya 

başka bir dile kelime vermiştir. 

Yani hiçbir dilden etkilenmeyen, 

kelime almayan saf bir dilin varlı-

ğından söz edilemez. Dillerin ke-

lime alıntılamaları iki şekilde ola-

bilir. Temelinde öğrenmenin yer 

aldığı alıntılara bilgi alıntıları de-

nir. Bir de, genellikle bilgi ve öğ-

renme dışında; siyasî ve iktisadî 

üstünlük, yönetici-yönetilen iliş-

kisi, özenti ve modalaşma gibi 

konularla ilgili alıntılar vardır. 

Bu tür alıntılara da özenti alın-

tıları denilmektedir (Karaağaç 

2002: 97,98). Konuyla ilgili yaptı-

ğımız araştırma gösteriyor ki, ge-

nel ağ ve sosyal medya kanalıyla 

dilimize giren kelimeler, terimler 

daha çok ikinci gruba girmekte-

dir. Tarihî dönemlere baktığımız-

da, Türkçenin değişik dillerden 

etkilendiği ve değişik dilleri et-

kilediği görülmektedir. Dilimizin 

tarihî dönem içerisinde en fazla 

etkilendiği dillerin başında Arap-

ça ve Farsça gelmektedir. Ancak, 

Arapça ve Farsçadan alınan keli-

AHİ

EVRAN

AKTÜEL 

35